quarta-feira, 23 de março de 2011

Timor-Leste/Ohin, plenaria lian português hahu


Miro Nascimento – Suara Timor Lorosae

DILI, 22 marsu 2011 – Plenaria iha Uma Fukun Parlamentu Nasional, Segunda (21/03) ohin, komesa introduz lian Portugues no knananuk Hino Nacional, hodi kumpri rezolusaun ne’ebe regula ona katak reprezentante povu nian sei hala’o plenaria ho lian portugues no kanta hino nasional, fulan ida dala ida.

“Rezolusaun ida ami aprova iha parlamentu ne’e. Iha rezo lusaun ne’e regula atu koalia lian portugues iha plenaria, inter vensaun ho lian portugues nune’e mos kanta hinu nasional fulan ida dala ida,” dehan Segun du Vice Prezidente Parlamentu Nasional, Maria Paixão de Jesus ba jornalista sira iha Uma Fukun, foin lalais ne’e.

Paixão hanoin, ida ne’e pasu importante atu promove no abitua lingua Portugues hanesan lian ofisial. “Bainhira kanta ona hinu nasional, bele mos halo intervensaun atu bele abitua no bele treina a’an lian portugues tamba lian ofisial,” dehan Paixão.

Antes ne’e, Deputadu Bankada Fretilin, Joaquim dos Santos hatete, seidauk kanta hinu nasional ne’e bolu indisiplina, problema indisiplina ba regras desizaun foti tiha, meja la foti, deputadu sira laos utur nonok atu inventa nia a’an iha ne’eba. Rezolusaun foti ona, meja mak tau iha ajenda, maibe la tau iha ajenda, la bele realiza duni.

“Atu koalia formalmente iha Parlamentu Nasional, tenki tama iha regras. Regra mak obriga deputadu sira koalia. Maibe iha ne’e, deputadu sira koalia portugues, laiha ema ida atu bandu tamba lian ofisiais. Tuir lolos, hau lapresiza halo rezolusaun atu obriga ema.

Hanesan nasaun, sidadaun ne’ebe patriotiku hadomi ninia estadu, hadoni ninia nasaun, hadomi nia patria, la presiza obriga nia atu koalia nia lian,” dehan Joaquim.

Nia hatutan, deputadu sira atu ba estuda portugues, deputadu sira lakohi ba estuda portugues, professor sira mai bar-barak iha ne’e, estadu portugues selu saugati deit. Politiku laos tenki aprende lian portugues maibe lian ne’e importente ba iha nasaun ne’ebe deit tenki estuda ema nia lian.

Nune mos Deputadu Bankada CNRT, Arão Noe de Jesus hatete, meja implementa katan hinu nasional, parese dala ida deit, hanesan mos uza lian portuguesa iha plenaria, ne’e mos iha ona aprovasaun deliberasaun ida no fulan-fulan dala ida maibe too agora seidauk implementa.

“Kanta hinu nasional no koalia lian portugues aprovadu ona, meja mak tenki implementa. Aprovasaun deliberasaun iha prenaria halo ona, lolos ita tenki kumpri maibe meja mak tenki kumpri para tau iha ajenda. Realidade too agora ita seidauk ezekuta,” dehan Deputadu Arão.

Arão hatutan, kona ba uza lingua portugues sei defisil uitoan tamba deputadu barak, tempu uluk la eskola ho lingua Portugues. Ema sira ne’ebe eskola iha tempu portugues mos ninia kualidade lingua portuguesa susar hotu. Tamba eskola hotu tiha, sira nunka uza lingua Portugues, tama tiha ukun a’an mak foin relembra fila fali.

“Uza lian portuguesa mos aprova tiha atu uza iha plenaria fulan ida dala ida maibe seidauk uza too agora. Hau husu atu halo reavaliasaun ruma karik. Ita hare lai bele ka lae. Se senti labele, diak liu ita lalika obriga a’an,” Arão hanoin.

Entretantu Primeiru Vice Prezidente PN, Vicente da Silva Guterres hatete, atu kanta hinu nasional no koalia lian portu gues iha plenaria loron ruma, hotu-hotu halo ida ne’e maibe diak liu meja sei reuniaun atu hare kona ba kestaun ne’e. lay

--------------------

Timor-Leste/Discussão plenária no parlamento pela primeira vez em português

Díli, 22 março 2011 (Lusa) -- A língua portuguesa foi hoje pela primeira vez utilizada no debate parlamentar em sessões plenárias, em Timor-Leste, dando cumprimento a uma resolução tomada pelo Parlamento Nacional em outubro.

O presidente do Parlamento, Fernando Lasama Araújo, justificou a escolha do português para as intervenções políticas com a necessidade de os deputados criarem o hábito de se exprimirem numa das duas línguas oficiais, a par do Tétum, de acordo com a Constituição de Timor-Leste.

O Parlamento de Timor-Leste havia aprovado em outubro uma resolução tornando obrigatório o uso da língua portuguesa nas sessões plenárias e nas reuniões das comissões parlamentares, pelo menos uma vez por mês.

A resolução teve em conta que "a língua portuguesa, a par da língua tétum, faz parte do património nacional, sendo um elemento de unificação nacional, contribuindo decisivamente para a coesão da sociedade e do Estado timorenses".

Na última semana, o Parlamento timorense já havia tido uma sessão extraordinária em língua portuguesa, mas que decorreu devido à presença da presença do presidente do Tribunal de Contas de Portugal, Guilherme d'Oliveira Martins, mas hoje foi a primeira "plenária" em que as intervenções políticas dos deputados tiveram de ser em português.

A adoção da língua portuguesa nos trabalhos parlamentares tem em conta que o Parlamento Nacional de Timor-Leste vai ser o anfitrião da Assembleia Parlamentar da CPLP, cuja próxima reunião se realizará este ano em Díli.

MARCADORES

Timor-Leste, lingua portuguesa, cplp

Nenhum comentário: